MARISONG.RU

Иван Степанович Палантай (Ключников)

(11 апреля 1886 г.— 11 июля 1926 г.) – первый марийский композитор.

Биография

Иван Степанович Ключников родился в д. Кокшамары Посадско-Сотниковой волости Чебоксарского уезда Казанской губернии (ныне д.Кокшамары Звениговского района РМЭ) в большой крестьянской семье. В семье было пятеро детей – два брата и три сестры. Отец, Степан Петрович, был хлебопашцем. Мать, Анастасия Яковлевна, отличалась неплохими музыкальными способностями,

Йыван Кырля (Иванов Кирилл Иванович)

(16 марта 1909 — 3 июля 1943).

Биография

Родился в деревне Купсола ныне Сернурского района Республики Марий Эл в бедной крестьянской семье. Рос в нищете, с раннего детства пастушил. Его отец сразу принял революцию, стал сельским активистом-комбедовцем. Во многих источниках говорится, что отца убили кулаки в голодном 1921 году. Мать Матрёна Якимовна осталась с тремя детьми. Окончил школу первой ступени в Марисоле, поехал в Сернур

Валерий ТИХОНОВ  — (20 ноябрь 1965 ий – 16 ноябрь 2020 ий) (статьям ЕШАРАШ да ТӦРЛАТАШ кӱлеш)

Самодеятельный автор, мурызо, баянист

Тихонов Валерий Сергеевич Морко район Кумыжъялыште 20 ноябрь 1965 ийыште шочын.

1975 −1982 ийлаште — художественно-музыкальный школ-интернатыште тунемын.

1982 — 1985 ийлаште — Палантай лӱмеш музыкальный училищыште  баян дене отделенийыште шинчымашым налын.

1985 — 1986 ийлаште — Морко йоча музыко школышто баян классыште преподавательже

1986 — 1988 — СССР армий радамыште службым эртен

1988 — 1991 — Шкетан лӱмеш Марий музыко да драма театрыште оркестын артистшылан ыштен.

1991 ий — Музыкально-художественный школ-интернатыште баян классыште преподаватель

1991 — 1998 — Советский район Вятский тӱвыра пӧртыштӧ художественный руководительже.

1998 — 2005 — Вятский кыдалаш школышто туныктышо, концертмейстер лийын.

2005 — Марий тӱвыра рӱдерыште методист 

2005 — 2020 — Республикысе «Калык усталык да культурканыш паша шотышто шанче-методик рӱдер» кугыжаныш тӱвыра бюджет тӧнеж пелен улшо  «Марий Памаш» фольклор-этнографий ансамбльын аккомпаниатор, концертмейстерже

Тыгак шуко жап «Марий Эл Республикын ешартыш шинчымашым пуышо «Калыкле президент сымыктыш школ» тӧнежыште аккомпаниаторлан паша ыштен.

1991 ийыште мурым возаш тӱҥалын. Возымашыжым  ятыр мурызо да тыгак шкежат мурен.

Муро книга-влак:

2004 ий — «Чоныштем муро йонга» муро сборникым луктын

2010 ий — «Блок нот» по народному танцу. Учебный репертуар ДМШ и ДШИ

20.. ий — «Шулдыраҥын чоҥеште мурем» муро сборникше лектын

2008 — Марий Эл Республикын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын чап грамотыжо

2010 — Марий Эл республикысе Кугыжаныш погынын чап грамотыжо

2015 — Мер Каҥашын чап таныкше

2016 — Марий Эл  республикысе Виктерын чап грамотыжо

Тихонов Валерий Сергеевич родился 20 ноября 1965 года в МАССР Моркинском районе д. Кумужъял

1975 — 1982 годах — учеба в музыкальной школе-интернате

1982 — 1985 года — Учёба музыкальном училище имени Палантая

1985 — 1986 г.г.— Преподаватель по классу баян Моркинской детской музыкальной школы

1986 — 1988 — служба в рядах армий СССР

1988 — 1991 — Артистом оркестра Марийского драматического театра

1991 ий — Принят в музыкально-художественную школу-интернат в качестве преподавателя по классу баян

1991 — 1998 — Художественный руководитель Вятского сельского Дома культуры Советского района

1998 — 2005 -  преподаватель концейтмейстер Вятской средней школы

2005 — методист  ГУК РМЭ Центр марийской культуры

2005 — 2020 — аккомпаниатор, концертмейстер народно-фольклорно-этнографического ансамбля «Марий Памаш» Республиканского научно-методического центра народного творчества и культурно-досуговой деятельности 

2008 — Почетная грамота Министерства культуры, печати и по делам национальностей

2010 — Почетная грамота Государственного Собрания Республикик Марий Эл

2015 — Почетная грамота Всемарийского Совета

2016 -  Почетная грамота правительства Республики Марий Эл

Михаил ВЕСЕЛОВ  -  24.06.1983 -   мурызо, самодеятельный автор, гармоньчо

Веселов Михаил Иосифович 1983 ий 24 июньышто МАССР Параньга район Кугу Пумарий (Елеево) селаште шочын. 

1989 ийыште   Кугу Пумарий школышко 1 классышке каен.

1998 ийын 9 классым тунем пытарен да Шернур СПТУшко каменщиклан тунемаш пурен.

2000-2002  — Тихоокенский флотышто службым эртен.

2002- 2003 ийыште контракт почеш служитлен.

Мӧҥгыже пӧртылмек амалкалче да тӱрлӧ сомылым шукташ тӱҥалын. Концерт-влак дене коштеш. Шкет да тӱшкан выступатла.

2005 ийыште  Надежда Веселова (Князева) дене ушнат.

Кум йочашт уло. Богдан (2006), Глеб (2008), Милана (2014).

Уверым налме.  Н. Веселова - https://vk.com/id236304268   М. Веселов -  https://vk.com/veselamari

2018 ийыште сольный  DVD да CD-дискше-влак лектыныт.

CD —  «Шке илыш нергенем», DVD – «Шке илыш нергенем»

2018 ийыште Елеево да Йошкар-Олаште сольный концертше-влак эртеныт.

«Марий Эл» газет гыч статья. 2018 ийыште лектын. Журналист Алевтина Байкова интервьюм налын.

 «Пелашемлан вес семын мурем»

Шукерте огыл тиде артистын гармоньым шоктен мурымыжым куанен ончен шинчышым. Чынрак каласаш гын, тавалтен, тавалтен, кидым кырен нойышым. Мылам веле огыл, зал калыкат сценыш тудым кум гана лекташ йодын. Мастарын шокталтен, муралтен, чоян ончалын колтымыжо денак калык чоныш куаным пурта, тавалташ тарата. Тиде – Михаил Веселов.

Миша Параньга районысо Кугу Пумарий ял гыч. Тусо клуб пеленсе «Куван кеҥеж» ансамбльын аккомпаниаторжо. Кунамсек тудо гармоньым шокта? Мурым возаш мо таратен? Шкеж дене вашлийын икмыняр шомакым вашталтышна.

— Гармоньым 12 ияшем годсек шоктем. Авамын шольыжын гармоньжым эре темдыштынам. Изишак сем лекмеке, куанен, эшеат чот тыршенам. Кок ий гыч марла мурым возен, йоҥгалтараш тӱҥалынам. А тиддеч ончыч руш муро-влакым возенам, муренам. Тунам школ пелен «МВС» ансамбльым чумыренна ыле. Тушто Миша, Владимир, Стас да икмыняр ӱдыр лийынна. Тунам рушлат, марлат шке йӱк дене муренна. Вес районлаштат ӱдыр-влакын чоныштым «йӱлалтенна». Поснак Марий Турек велне концерт дене мийыме келшен. Тушто кажне клубышто зал тич калык куанен вашлийын.

— Концертыште йот мурын семжылан Роза нерген мурым калык куанен колыштын. Тудо кєн лўмеш?

— Роза – авамынат, пелашемынат лӱмжӧ огыл. Роза лӱмым Надяланат вашталтынем ыле, но… Лач роза пеледыш веле ал, йошкар да моло чевер тӱсан лийын кертеш. Адакшым пелашемлан кажне пайремлан манме гаяк роза-пеледышым пӧлеклем. Мурышто «Розам» «Надялан» вашталтен, пелашемлан мӧҥгыштӧ мурен кертам.

 «Роза» мурем аван кечыж деч ик кече ончыч возенам ыле. Тудым икымше гана ялысе клубыштына эртарыме концертыште чыла ава-шамычлан пєлекленам. Кеч-кӧланат Ава – эн шерге айдеме. Лач нуно, муро гоч шкеныштын рвезе годсо пагытыштым шарналтышт манын, шоненам. Тыгак рвезе-влакын чоныштым йӱлалташ шонымаш лийын.

— Тугеже йӧратымаш теме тылат лишыл…

— Самырык годым кажныжым тиде шӱлыш авалта. Чын, мылам тиде теме эн лишыл. Илыш нергенат, телевизорым ончымеке, рекламе нергенат тӱрлӧ мыскара такмак-влак шочыныт. Но але марте дискым луктын шуктен омыл. Лишыл жапыште лач тиде пашалан пижнем. Муро, такмак-влак ик дисклан веле огыл ситыше погынен.

— Мурымат возет, семымат келыштарет. Икымше аклышет кӧ?

— 2005 ийыште ешаҥынам. Тиддеч вара кажне мурын я семжым, я мутшым пелашем икымше гана колеш. Тудо колыштеш, акла. Эн ончыч сем шочеш гын, мурын мотившым йодеш. Пелашемлан келша гын, «возо» манеш.

— Пелашет сценыште мура мо?

— Шкенжын ойлымыж почеш палем: тудо изиракше годым сценыште мурен. А кызыт лач мӧҥгыштӧ пайрем але родо-тукым дене чумыргымо годым пырля муралтена. Кок эргына кушкыт. Кугуракше, Богдан, мыйын семынак гармоньым шокташ йєрата. Семӱзгарым темдыштмем годым парня-влак модмым тӱткын эскера. А изиракше, Глеб, мураш кертеш.

— Еш ансамбльымат чумыраш шонымашда лийын огыл?

— Ешыште чылан мураш мурен коштшаш огытыл, шонем. Мыйым ончен тек куанат,— воштылмо йӧре каласыш Михаил.

— Иктаж вес семӱзгар дене эше шоктет?

— Гитар дене шокташат келша. Поснак армийыште служитлыме годым яра жапыште, йолташ-влак чумырген, веселитленна. Мый марий мурым муренам. «Йот мурымат мурен моштет?» — коклаште йодшо лийыныт. Юрий Панфилов йолташ дене, тудо Дальний Восток гыч, мурым шке возымына кызытат ушыш пура.

Икманаш, гармонь дене шоктышо-влак коклаште самырык-влакын ешаралтмыштым сайлан веле шотлаш лиеш. Тугеже мотор йӱкан гармоньын семже сцене илышыште веле огыл, яллаштат илаш да шокташ тӱҥалеш.

А. Байкова. «Марий Эл» газет.

АРТУР ЕФРЕМОВ – (28 октябрь 1984 ий -  5 май 2020 ий)

Ефремов Артур Александрович (мурызо, самодеятельный автор, гармоньчо) Советский район Люперсола ялыште 28 октябрь 1984 ийыште шочын.

1991 ийын Шуарсола кыдалаш школышко каен.

9 классым тунем лекмек 2000 ийын Йошкар-Оласе «Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжышке» «Семӱзгар-влак дене шоктымаш» отделенийышке тунемаш пура.

Ик жап омса ыштымаште ыштен.

2006 ийыште ӱдырым налын. Морко район гыч Галина дене ушнен. Кок ӱдыржӧ Карина (200¬¬¬_) дене Лиза (Елизавета 2013 ий) шочыныт.

2009–2010 ийлаште армийыште службым ыштен. Самара олаште связь войскаште лийын.  (40278,п.Мирный. ВВС и ПВО Самарская область. Узел связи. Россия, 2009–2010)

Шкетын да тыгак «Чоным почын мурена» проект дене пырля выступатлен. 2016 да 2018 ийлаште Йошкар-Олаште да Волжск олаште сольный концерт-влакым эртарен.

17 октябрь 2019 ийыште ДТП-шке логалын.

5 май 2020 ийыште ӱмыржӧ лугыч лийын.

2020 ий мучаште сольный дискше лектын. Тушко 32 муро пурен.

 АРТУР ЕФРЕМОВ — Ефремов Артур Александрович (певец, самодеятельный автор, гармонист) родился 28 октября 1984 года в деревне Люперсола Советского района Марийской АССР.