MARISONG.RU

 Йыван Кырлa

(1909 Ӱярня 16 — 3 Сӱрем 1943) — марий киноактёр да почеламутчо. Руш лӱмжо: Иванов Кирилл Иванович.

Илыш корно

• 1909 ий 16 Ӱярня Шернур кундемыште Купсола ялыште шочын.
• 1921 ийыште ачаже Иван Семёнович колен.
• 1920–1923 ийла Марийсола школышто тунемын.
• 1923–1926 ийла кокымшо ступенян Шернур школышто тунемын.
• 1926 ий Йыван Кырлам Шернур канткомын комсомол путевкыж дене Озаҥ олашке, тусо университет пеленсе рабфакыш, марий пӧлкаш тунемаш колтеныт.
• 1929 ий. Москосо кугыжаныш кинотехникумын актер пӧлкашкыже тунемаш пурен.
• 1929–1930 ийла. Кырлан икымше почеламутшо-влак «Марий Ял» газетеш савыкталтыныт. Нунын коклаште «Корным почо госрабфак», «Шошо кече», «Ӱдырамашлан», «Первый март».
• 1930 ий 1 Ӱярня Союзысо радио дене выступатлен. Марий автономий областьлан пӧлеклалтше «Икымше март» почеламутшым шочмо йылмыж дене лудын пуэн.
• 1931 ий. «Путёвка в жизнь» киношто модын.
• 1931 ий 1 Пеледыш Москосо «Колосс» кинотеатрыште «Путевка в жизнь» кинофильмын икымше гана ончыктымо.

Геннадий ГРИГОРЬЕВ. Самодеятельный автор, мурызо, бард.

Григорьев Геннадий Владимирович 1959 ий 25 майыште Марий АССР, Параньга районысо Усола ялеш шочын.

1966 ийыште Параньга поселкысо интренат-школын икымше классышкыже каен.

1970–1976 ийлаште Олор кыдалаш школышто шинчымашым поген.

1976 ийыштен тиде школым пытарен да Усола ялысе «Дружба»колхозышто паша ышташ тӱҥалын

1979 −1981 ийлаште Ежово селасе Марий совхоз-техникумышто (кызыт Марий аграрный колледж) зоотехник-организаторлан тунемын. Тудым пытарымеке, «Дружба» колхозышто ферме вуйлатышылан тыршен, умбакеыже Крым областьысе ик озанлыкыште зоотехник-селекционерлан пашам ыштен.

1986 ийыште Йошкар-Олаште илаш куснен да, пенсийыш лекмешкыже, КПД ден ЖКО-што кровельшиклан, бригадирлан ыштен.

Икымше мурым 1976 ийыште возен. Тӱрлӧ жапыште Усола, Олор ялласе, Крым областьысе ВИА-лаште бас-гитаре дене шоктен да мурен. 200 наре мурын авторжо. Эн палымыже –«Ош куэ».

2009 ийыште поэтессе Раисия Сунгурова дене пырля «Ме марий улына» мурым возеныт (А. Речкин, А. Ибулаев мурат). Тиде муро – марий самырыктукым слётын гимнже.

Геннадий Григорьев 2007 ий гыч Республикысе марий тӱвыра рӱдер пелен «У муро» студийым вуйлата. (тылеч ончыч «Югорно» бард-клубын  вуйлатышыже лийын). Тиде студий кызыт палыме шуко мурызын кушташ полшен. Нунын коклаште Александр мамаев, Ольга Якимова, Виткория Тихонова, Полина Савельева, Ольга Богачёва, Татьяна Фоминых да молат улыт.

Геннадий Григорьев – шуко авторский муро фестивальын лауреатше Тудо Киров областьысе Вятские Поляны, Коми республикысе Сыктывкар, Пермь кундем Кудымкар олаште, Марий Элысе Яльчик ер воктене эртыше муро пайремлаште усталыкшым ончыктен. Тылеч посна Башкортостанысе, Татарстанысе, Удмутрийысе, ХМАО-Юграсе мураланлаште выступатлен.

Геннадий Григорьев – кок почеламут книган авторжо: «Корныеҥ» (2009) да «100 да 50 йолагай почеламут» (2010). Муро-влакше 10 утла сборникыш да шуко дискыш пурталтыныт. Мыскара почеламутшо-влак ятыр гана «Ончыко» журналыште, «Марий Эл» ден «Кугарня» газетлаште печатлалтыныт.

Геннадий Григорьев шке жапыштыже «У вий» ушем ден МАФУН-ын чолга участникше лийын. Удмуртийыште, Мордовийыште, Йошкар-Олаште нунын эртарыме шуко фестиваль ден слётышто шкенжым ончыктен.

 Материалым

Григорьев Геннадий Владимирович родился 25 мая 1959 года в деревне Усола Параньгинского района Марийской АССР. В 1966 году начал учится в Параньгинской школе-интернате. В 1970–1976 годы учился в Олорской средней школе, после ее окончания начал работать в колхозе «Дружба». В 1979–1981 годы учился на зоотехника-организатора в Ежовском совхоз- техникуме. После окончания техникума работал заведующим Усолинской фермой. Далее его судьба забросила в Крымскую область.Там он работал в одном из хозяйств зоотехником-селекционером.Но его всегда тянуло на Родину и в 1986 году он возвращается и устраивается работать на стройку, где он проработал до пенсии. Хотя он работал на стройке, его душа всегда тянулась к музыке. Люди старшего поколения деревни Усола помнят, в свое время при Усолинском СДК работал ВИА «Юность», которым руководили в разное время Сунгуров О. С.,Зайцев Ю. А., Григорьев Г. В.В этом ВИА играли и пели Григорьев А. Х., Кузьминых А. Д., Зайцев О. Н., Кузьминых Н. М., и другие. А Геннадий Григорьев не только играл, но писал слова и музыку песен. Самая знаменитая песня того времени «Ош куэ» (Белая береза). Какое это было прекрасное время! Остается только вспоминать! Дискотеки проходили под живую музыку, на танцы приезжала молодежь с близлежащих деревень, с концертом объездили большинство районов республики. Концерт всегда начинался и заканчивался песней «Усола», слова и мелодию, к которой написал Геннадий Григорьев. Сейчас эта песня является гимном деревни Усола. Геннадий автор более 200 песен. В его песнях звучит тема любви к родной стороне, размышления о смысле жизни, о любви. В 2009 году вместе с поэтессой Раисией Сунгуровой написали песню, »Ме марий улына «, (Мы марийцы),которая стала гимном слета марийской молодежи. С 2007 года он возглавляет в Центре Марийской Культуры студию »У муро «(Новая песня). Также он возглавлял бард-клуб «Югорно» («….»). Этот клуб вывел на сцену республики таких известных певцов-Виктория Тихонова, Татьяна Фоминых, Александр Мамаев,Ольга Якимова и многих других. Геннадий Григорьев-лауреат многих фестивалей авторской песни. Свое мастерство он показывал на фестивалях и концертах в Кировской области, в республиках Коми, Башкирии, Татарстане, Удмуртии, в Пермском крае, ХМАО, в Марий Эл он со своими песнями объездил все районы. Награжден многочисленными грамотами, дипломами. Он автор 2-х книг со стихотворениями. Его песни вошли в 10 сборников, юмористические стихи неоднократно печатались в журнале «Ончыко», (ВПЕРЕД), в газетах «Марий Эл», «Кугарня» (Пятница).Также в свое время Геннадий был активным участником марийской молодежной организации «У вий» (Новая сила). Его песни, стихи звучат со сцен клубов, концертных залов. В родной деревне Усола его не забывают, приглашают на праздники, на мероприятиях звучит его гимн-песня «Усола».

Светлана Ларионова, художественный руководитель Усолинского СДК.

Михаил ВЕСЕЛОВ  -  24.06.1983 -   мурызо, самодеятельный автор, гармоньчо

Веселов Михаил Иосифович 1983 ий 24 июньышто МАССР Параньга район Кугу Пумарий (Елеево) селаште шочын. 

1989 ийыште   Кугу Пумарий школышко 1 классышке каен.

1998 ийын 9 классым тунем пытарен да Шернур СПТУшко каменщиклан тунемаш пурен.

2000-2002  — Тихоокенский флотышто службым эртен.

2002- 2003 ийыште контракт почеш служитлен.

Мӧҥгыже пӧртылмек амалкалче да тӱрлӧ сомылым шукташ тӱҥалын. Концерт-влак дене коштеш. Шкет да тӱшкан выступатла.

2005 ийыште  Надежда Веселова (Князева) дене ушнат.

Кум йочашт уло. Богдан (2006), Глеб (2008), Милана (2014).

Уверым налме.  Н. Веселова - https://vk.com/id236304268   М. Веселов -  https://vk.com/veselamari

2018 ийыште сольный  DVD да CD-дискше-влак лектыныт.

CD —  «Шке илыш нергенем», DVD – «Шке илыш нергенем»

2018 ийыште Елеево да Йошкар-Олаште сольный концертше-влак эртеныт.

«Марий Эл» газет гыч статья. 2018 ийыште лектын. Журналист Алевтина Байкова интервьюм налын.

 «Пелашемлан вес семын мурем»

Шукерте огыл тиде артистын гармоньым шоктен мурымыжым куанен ончен шинчышым. Чынрак каласаш гын, тавалтен, тавалтен, кидым кырен нойышым. Мылам веле огыл, зал калыкат сценыш тудым кум гана лекташ йодын. Мастарын шокталтен, муралтен, чоян ончалын колтымыжо денак калык чоныш куаным пурта, тавалташ тарата. Тиде – Михаил Веселов.

Миша Параньга районысо Кугу Пумарий ял гыч. Тусо клуб пеленсе «Куван кеҥеж» ансамбльын аккомпаниаторжо. Кунамсек тудо гармоньым шокта? Мурым возаш мо таратен? Шкеж дене вашлийын икмыняр шомакым вашталтышна.

— Гармоньым 12 ияшем годсек шоктем. Авамын шольыжын гармоньжым эре темдыштынам. Изишак сем лекмеке, куанен, эшеат чот тыршенам. Кок ий гыч марла мурым возен, йоҥгалтараш тӱҥалынам. А тиддеч ончыч руш муро-влакым возенам, муренам. Тунам школ пелен «МВС» ансамбльым чумыренна ыле. Тушто Миша, Владимир, Стас да икмыняр ӱдыр лийынна. Тунам рушлат, марлат шке йӱк дене муренна. Вес районлаштат ӱдыр-влакын чоныштым «йӱлалтенна». Поснак Марий Турек велне концерт дене мийыме келшен. Тушто кажне клубышто зал тич калык куанен вашлийын.

— Концертыште йот мурын семжылан Роза нерген мурым калык куанен колыштын. Тудо кєн лўмеш?

— Роза – авамынат, пелашемынат лӱмжӧ огыл. Роза лӱмым Надяланат вашталтынем ыле, но… Лач роза пеледыш веле ал, йошкар да моло чевер тӱсан лийын кертеш. Адакшым пелашемлан кажне пайремлан манме гаяк роза-пеледышым пӧлеклем. Мурышто «Розам» «Надялан» вашталтен, пелашемлан мӧҥгыштӧ мурен кертам.

 «Роза» мурем аван кечыж деч ик кече ончыч возенам ыле. Тудым икымше гана ялысе клубыштына эртарыме концертыште чыла ава-шамычлан пєлекленам. Кеч-кӧланат Ава – эн шерге айдеме. Лач нуно, муро гоч шкеныштын рвезе годсо пагытыштым шарналтышт манын, шоненам. Тыгак рвезе-влакын чоныштым йӱлалташ шонымаш лийын.

— Тугеже йӧратымаш теме тылат лишыл…

— Самырык годым кажныжым тиде шӱлыш авалта. Чын, мылам тиде теме эн лишыл. Илыш нергенат, телевизорым ончымеке, рекламе нергенат тӱрлӧ мыскара такмак-влак шочыныт. Но але марте дискым луктын шуктен омыл. Лишыл жапыште лач тиде пашалан пижнем. Муро, такмак-влак ик дисклан веле огыл ситыше погынен.

— Мурымат возет, семымат келыштарет. Икымше аклышет кӧ?

— 2005 ийыште ешаҥынам. Тиддеч вара кажне мурын я семжым, я мутшым пелашем икымше гана колеш. Тудо колыштеш, акла. Эн ончыч сем шочеш гын, мурын мотившым йодеш. Пелашемлан келша гын, «возо» манеш.

— Пелашет сценыште мура мо?

— Шкенжын ойлымыж почеш палем: тудо изиракше годым сценыште мурен. А кызыт лач мӧҥгыштӧ пайрем але родо-тукым дене чумыргымо годым пырля муралтена. Кок эргына кушкыт. Кугуракше, Богдан, мыйын семынак гармоньым шокташ йєрата. Семӱзгарым темдыштмем годым парня-влак модмым тӱткын эскера. А изиракше, Глеб, мураш кертеш.

— Еш ансамбльымат чумыраш шонымашда лийын огыл?

— Ешыште чылан мураш мурен коштшаш огытыл, шонем. Мыйым ончен тек куанат,— воштылмо йӧре каласыш Михаил.

— Иктаж вес семӱзгар дене эше шоктет?

— Гитар дене шокташат келша. Поснак армийыште служитлыме годым яра жапыште, йолташ-влак чумырген, веселитленна. Мый марий мурым муренам. «Йот мурымат мурен моштет?» — коклаште йодшо лийыныт. Юрий Панфилов йолташ дене, тудо Дальний Восток гыч, мурым шке возымына кызытат ушыш пура.

Икманаш, гармонь дене шоктышо-влак коклаште самырык-влакын ешаралтмыштым сайлан веле шотлаш лиеш. Тугеже мотор йӱкан гармоньын семже сцене илышыште веле огыл, яллаштат илаш да шокташ тӱҥалеш.

А. Байкова. «Марий Эл» газет.

Виталий ЯНДЫГАНОВ – самодеятельный композитор,  автор, мурызо да баянист

Яндыганов Виталий Захарович 1952 ий 10 январьыште МАССР У Торъял район Какшамбал (Кокшембал)  ялыште шочын.

1959–1963 ийлаште  Ӧркансола тӱҥалтыш школышто тунемын

1963–1967 ийлаште – Нурмо кыдалаш школышто.

9 классым тунем лекмек 1967–1969 ийлаште Оршанке педучилищыште шинчымашым поген. Тазалыклан верчын кая.

1969–1970 ийлаште Тошто кыдалаш школышто тунемеш.

Школ деч вара вигак школышто кодеш. 

1970 −2004 ийлаште  Тошто Торъял кыдалаш школышто музыко да физкультурым туныктен.

1972 ий ий гыч кызытсе марте тыгак Тошто Торъял тӱвыра пӧртыштӧ аккомпаниаторат, худоственный вуйлатышат лийын,  директор сомылымат шуктен.

1992–1997 ийлаште Марий педагогике институтышто тунемеш (заочно). Исторический факультетыште шинчымашым пойдара.

1973 ийыште ӱдырым налеш. 4 йочаже уло. 3 эрге да 1 ӱдыр.

2017 — Марий Эл Республикын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствын чап грамотыжо

Шкенжым ойлымыж гыч 100 наре мурым возен. Кызытеш икмыняр мурыжо шке возымыж дене Марий Эл радишто йоҥгат.

Тошто Торъял клубышто аккомпаниатор семын «Ший оҥгыр» да «Кас гармонь» ансамбль-влаклан шоктымыж годым тӱрлӧ фестивальлаште баянист да солист семын выступатлен. Лауреат да диплом дене палемдалтын.

Виталий Захарович  У Торъялыште Анатолий Булыгин лӱмеш фестивальын лауреатше, Нижний Новгород олаште, Медведево поселкышто эртыше фестиваль-влакын дипломантше  лийын.

Тудо ансамбль дене пырля Киров область Пижанке район Марий Ошаевошто эртыше регион кокласе «Пеледыш пайремын» (2014), Килемар район Арде селаште  регион кокласе «Земля предков» фольклор да этнографий пайремын (2014), Нижегордский область Тоншаево поселкыште фольклор коллектив-влакын «Радуга марийской культуры»  конкурсын, да моло конкурс да фестивальлаште участник лийын.